Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı ve Algoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi
Doç. Dr. Nurten İNAN
Ağrı, hepimizin sık sık muzdarip olduğu bir rahatsızlıktır. Çoğunlukla ağrılarımızı kendi bildiğimiz yöntemlerle atlatmaya çalışır, rastgele ağrı kesici ilaçlar alarak geçmesini bekleriz.
Peki, ya geçmezse?
Bu sayımızda Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı ve Algoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nurten İnan ile Algoloji Bilim Dalı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik ve bakın neler öğrendik.
Algoloji (Ağrı) Bilim Dalı nasıl kuruldu? Bu Bilim Dalında kimler görev yapmaktadır?
Uzun yıllar boyunca ağrı hastaları Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalları bünyesinde kurulan ağrı kliniklerinde takip edildiler. Bu uğraşılar sonunda, 2011 yılında, diğer ülkelerde de olduğu gibi ülkemizde de Algoloji bir ihtisas dalı olarak kabul edildi. Bizler Türkiye’nin ilk algoloji uzmanlarıyız ve kurulan Algoloji Bilim Dallarında ağrı uzmanları yetiştirmekteyiz.
Nöroloji, fizik tedavi veya anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanları, Algoloji Bilim Dalında algoloji (ağrı) uzmanı olmak üzere ihtisas yapmaktadırlar.
Algoloji Bilim Dalı hangi hastalıklarla uğraşır?
Algoloji Bilim Dalı, uzun süredir devam eden, kronik dediğimiz ağrı hastalıkları ile ilgilenmektedir. Bunlara örnek verecek olursak; Kronik baş ağrıları, bel ve boyun ağrıları, zona denilen döküntülü hastalık sonrası sinir boyunca olan ağrılar, kalça ve diz eklemi ağrıları, ellerde uyuşma karıncalanma ile seyreden nöropatik ağrı dediğimiz hastalıklar, ellerde ve bacaklarda damar ve dolaşım sorunları nedeni ile olan ağrılar, kanser hastalıklarında olan ağrılar bilim dalımızda teşhis ve tedavi edilmektedir.
Baş ağrısında nasıl tedaviler uygulamaktasınız?
Çok farklı baş ağrısı çeşitleri mevcut, bu nedenle teşhis koyabilmek ve uygun tedaviyi belirleyebilmek için öncelikle hastaların baş ağrısı sıklığı, şiddeti, eşlik eden başka belirtilerin
olup olmadığı sorgulanır. Gerekli muayene ve tetkikler yapılır. Eğer ihtiyaç duyulursa Nöroloji Bölümü veya diğer ilgili bölümlere hastalar danışılır ve hasta için uygun tedaviler planlanır. Migren ve boyundan kaynaklanan baş ağrılarında ilaç tedavilerinin yanı sıra sinir blokajları, botox uygulamaları yapılmaktadır. Yüzün yarısında elektrik çarpması, yanma şeklinde ağrılarla seyreden “Trigeminal nevralji” dediğimiz ağrılarda ilaç tedavisine yanıt vermeyen hastalarda sinire yönelik radyofrekans uygulamaları da yapmaktayız.
Zona sonrası olan ağrılar nasıl tedavi edilir?
Zona (Herpes Zoster) hastalığı, varisella zoster virüsünün etken olduğu, sinir trasesi boyunca döküntülerle seyreden ağrılı bir hastalıktır. Sadece hastalık yapan etkenin tedavisi bazen sorunun çözülmesinde yeterli olmaz, ağrının da tedavi edilmesi gerekir. Bu hastalarda normal ağrı kesicilerden daha farklı, ilaçlar kullanmaktayız. Bazen yeşil reçete ilaçlara ihtiyaç duyulmakta, ilave olarak sinir blokajları ve radyofrekans yöntemlerini ağrı tedavisinde uygulamaktayız.
Bel ağrıları nedenleri, tedavi yöntemleri?
Belde ağrı yapan nedenler arasında kaslar, bağlar, omurlar ve aralarında fıtıklaşmaya sebep olan diskler, bel hareketinde önemli olan faset eklemler sayılabilir. Bel fıtıkları eğer sinire basarak bacakta güç kaybı oluşturmuyorsa, sadece ağrı artık bir ameliyat sebebi değildir. Hastayı değerlendirilerek, muayene ve gerekli radyolojik inceleme desteği ile uygun tedavileri planlamaktayız. Bu tedaviler ilaç, fizik tedavi yöntemleri veya girişimsel ağrı tedavileri şeklindedir. Bunların sırası hastanın durumuna göre değişim göstermektedir. En basit yöntemlerden başlayarak alınan cevaba göre daha komplike, girişimsel yöntemlere başvurmaktayız.
“Başarısız bel ve boyun cerrahisi” denilen ameliyat sonrası geçmeyen ağrılarda tedaviler var mıdır?
Bel ve boyun fıtıklarına bağlı ameliyat sonrası geçmeyen ağrılarda yaptığımız tedaviler daha farklıdır. Bu hastalara bazen birkaç defa operasyon uygulanmış ancak ağrı kontrolü ve tedavi sağlanamamıştır. Ameliyat sonrası yapışıklıkların olması ve omurilikten çıkan, kol ve bacakların hareketini sağlayan sinirleri sıkıştıran yapışıklıkların olması ağrıya sebep olabilmektedir. Bu durumlarda omurilik zarlarının arasına girerek yapışıklığı çözecek ilaçlar uygulamaktayız. Bunlarla da sorun çözülmez ise, ağrıyı kontrol etmek için omurilik zarlarının arasına “omurilik pilleri yerleştirmekteyiz.
Nöropatik Ağrı nedir, nasıl tedavi edilir?
Yanma, uyuşma, batma, karıncalanma şeklinde hissedilen ağrılar genellikle nöropatik ağrı olarak tanımlanmaktadır. Bu ağrıların tedavisinde ağrı kesicilerden farklı, sinirler üzerine de etkili ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçların yetersiz kaldığı durumlarda sinir blokajlarından faydalanmaktayız.
Ameliyat sonrası geçmeyen ağrılar ve tedavileri?
Özellikle kasık fıtığı ameliyatlarından sonra geçmeyen ağrılar ortaya çıkabilmekte. Bu hastalarda da ilaçlardan ve enjeksiyon tedavilerinden faydalanmaktayız.
Fibromiyalji hastalığı:
Vücudun farklı noktalarında, zaman zaman yer değiştiren ve hastaların hayat kalitesini bozacak düzeyde ağrılara sebep olan bir hastalıktır. Bu hastalarda psikiyatri kliniği ile işbirliği yaparak ilaç tedavileri düzenlemekteyiz. Yetersiz kaldığı durumlarda ağrılı noktalara enjeksiyonlar veya damar yolu ile tedaviler uygulamaktayız.
Kanser hastalığına bağlı ağrılarda tedaviler:
Kanser hastalıklarında, bazen tümörün kendisi veya sinirlere, kemiklere yayılması sonucu ağrılar ortaya çıkabilmektedir. Bu ağrılar % 80 oranında ilaçla kontrol edilebilmektedir. Tedavide kullandığımız ilaçlar, basit ağrı kesicilerden başlayarak güçlü ağrı kesiciler dediğimiz yeşil ve kırmızı reçete ile yazılan morfin benzeri ilaçlardır. Bu ilaçlara ilave olarak bazen hastalığın yayıldığı yere göre (sinir, beyin, kemik) değişen, bilinen ağrı kesicilerden olmayan ancak ağrı tedavisinde kullandığımız farklı ilaç ve yöntemlerden faydalanmaktayız.
Bu hastalarda ağrıları kesebilmek için alkol, fenol veya radyofrekans ile sinirleri yakma işlemi uygulamaktayız. Hastanın beklenen yaşam süresine göre diğer bir ağrı kesme yöntemi olarak omurilikten güçlü ağrı kesiciler uygulayabilmek için kateter ve pompa yerleştirmekteyiz.
Morfin ve benzeri güçlü ilaçları ne zaman kullanmalıyız? Bağımlılık yapar mı?
Morfin ve benzeri ilaçlar güçlü ağrı kesicilerdir ve rastgele ağrı kesmek amacı ile hastanın kendi kararı ile kullanacağı basit ağrı kesicilerden farklı etkileri ve farklı yan etkileri vardır. Bu nedenle ancak doktor kontrolünde ve önerisinde kullanılacak kırmızı reçete ile yazılan ilaçlardır. Bu ilaçlar özellikle kanser hastalarında veya yeni ameliyat geçirmiş, şiddetli ağrı çeken hastalarda kullanılmaktadır. Bu ilaçların ağızdan alınan, damardan uygulanan formu ve bant şeklinde ciltten emilen formu vardır.
Kanser ağrısı gibi şiddetli ağrı çeken hastalarda, bu ağrıyı kesmek için kullanıldığında bağımlılık yapmaz, uygulanması gereklidir. Ancak hastanın kendi kendine kullanması için uygun değildir, doktor kontrolünde bu ilaçların kullanılması gereklidir.