“Annem, şeker pembe olsun gelinliğim. Oyuncak bez bebekler çizsin tüm komşular gelinliğimin eteklerine… Başıma duvak değil; taptaze papatyalardan taç olsun. Kelebekli tokalar da isterim annem saçlarıma….” Ressam Demet Adalı’nın dizeleri… Tüm çocuk gelinlerin iç burkan hislerinden yalnızca birkaç cümle. Ve yine iç burkan bir hikaye ve bu hikayeyi projelendiren muhteşem kadın. Selvi Sertdemir’le Asrın Art Proje’yi ve çocuk gelinleri konuştuk..
Gelinliğim Pembe olsun
Asrın Art proje. Bu tamamen gerçek hayat hikayesinden esinlenilerek hazırlanan bir proje mi?
Asrın Art Projesi tamamen gerçek bir yaşamdan esinlenilerek hazırlanan bir proje. Ben de bir çocuk gelindim ve çocuklarımız okusunlar diye kendi hayatımı projelendirdim.
Böyle bir projeyi hazırlamak nereden aklınıza geldi?
Kıbrıs’ta SOS çocuk köyünde görevliydim. “Türkiye’den Halam Geldi” diye bir sinema filmi yapıldı. Sosyal sorumluluk projesi olduğu için 25 tane çocuk götürdüm. Bana da kısa bir öğretmen rolü teklif ettiler, kabul ettim. 13 yaşında kız çocukları evlendiriliyordu. Oyunun konusu buydu. Çok duygulanmıştım. O oyun benim tüm hayatımı gözden geçirmemde ilham kaynağı oldu. Bir şeyler yapmalıydım. Ve Asrın Art Proje’sini oluşturdum. Proje 2015’te başladı. Telif hakkı çıkarıldı. Kıbrıs’ta bu konuyla ilgili sergi açmayı düşündüm ancak orada çocuk gelin olmadığı için yeterli destek gelmedi. Başka bir çalışma için Magosa belediye başkanı tüm sponsorluğu üstlendi. Sanatçıları getirmekte yardımcı oldular. Daha sonra projeyi Türkiye’de yapmak istedim. Ressam ve şairler bana destek verdiler. Şiirler yazıp gönderiler. Ben bu şiirleri ve kendi şiirlerimi kitap haline getirdim. Devamında tiyatrolar, resim sergileri. Ve proje hızla gelişti.
Siz de bir çocuk gelinsiniz.
Ben evlendiğimde 13 yaşındaydım. 8 kardeşiz. 4’ü kız. Onlar da benim gibi çocuk gelin. Annem de dahil. Ben hep okumak istemiştim. Babam Danimarka’daydı. Orada çalışıyordu. Arkadaşının oğlunu çok sevmiş. Babam hiç bir çocuğuna evlenmek isteyip istediğini sormamıştı. Ama bir gün izne geldiğinde bana sordu. Sorması bile benim için önemliydi. Lakin “evet” demezsen bundan sonra sana karışmam demişti. Ben de çok üzülmüştüm. Babam 1968 yılından, rahmetli olana kadar yurtdışındaydı. Yılda bir kez görüyordum. Çok özlüyordum, çok severdim. Evlendiğim kişi iyi birisiydi ama ben hep okumak istedim. Resim öğretmeni olmak istiyordum.
Evlendiğiniz kişi kaç yaşındaydı?
17 yaşındaydı. O da çocuktu. 15 yaşında anne oldum. 4 çocuğum var. Sonradan eşimle beraber Konya’ya yerleştim. Bir süre sonra eşim Avusturya’ya gitti. Ben gitmedim. Konya’da yaşarken hiç durmadım hep kendimi geliştirdim. Komek ve halk eğitim kurslarına gittim. Çocuklarımı okula gönderirdim. Kızım Kıbrıs’ta bir üniversite kazandı. Böylelikle Kıbrıs’a yerleştim. Kıbrıs’a yerleşmeden önce Danimarka’ya ve eşimin yanına Avusturya’ya gittim. Ama vatandaş olmadığım için geri döndüm. Çocuklarım da küçüktü. Kıbrıs’ta kalmak için çalışmak zorundaydım. Sokakta Pakistanlı bir ressamla tanıştım. Hafta içi çalışır, pazar günü de onunla birlikte resim yapardım. Daha sonra Türkiye’de ressamlarla tanıştım. Ödüller aldım. 2 tane yılın en iyi ressamı ödülünü aldım.3 tane yılın en iyi anne ödülünü aldım. Eşim de hep bana destek oldu.
Bu kadar küçük evlenmenin yanlış olduğunu eşinize hiç dile getirir miydiniz?
Hayır getirmezdim. O da getirmezdi, ikimiz de mutluyduk. Birbirimizi sevdik. Ama babam kızıma neden kıydım diye sonradan çok üzülmüştü. Diğer ablalarıma da kıymıştı ama bana daha çok üzüldü. Kızımı keşke küçük yaşta evlendirmeseydim diye her zaman derdi. Çünkü benim içimde yapmak isteğim bir şeyler vardı. Babam da bunun farkındaydı. Annem Danimarka’da yaşıyor. Hep keşke küçük gelin yapmasaydım seni diyor. Annem benim okumamı çok istedi.
Küçük yaşta çocuk evlendirmeler hala devam ediyor. Nasıl bir mesaj vermek istersiniz?
Çocuklar öncelikle okusunlar. Her şeyden önce eğitim. Eğitimli bir anne iyi bir nesil yetiştirir. Ben kurslara gittiğimde çok eleştiri alırdım. Ama hiç kimseye kulak asmadım. Elime her imkan geçtiğinde değerlendirdim. Bu projeyi hazırladığımda da başta ailem olmak üzere çok yerden tepki aldım. Ama hiç vazgeçmedim. Ablalarımın da pişmanlıkları var . En büyük ablam 14 yaşında anne olmuştu. Şu an 65 yaşında, pişmanlığını hala dile getiriyor.
Kendi kızınızın kaç yaşında evlenmesini isterdiniz?
Ben ona hep en erken 26 derdim. Kendisi 28 yaşında evlendi. Evlendiğinde çok üzülmüştüm. Onun küçüğü diğer kızım kendisi isteyerek 21 yaşında evlendi.
Bu projeyle neyi amaçlıyorsunuz?
Bu konuda bir farkındalık oluşturmak istiyorum. Uluslararası bir proje hazırladım. Norveç, Almanya, Danimarka, Avusturya, Azerbaycan gibi ülkeler proje temsilcimiz. Buralarda da Türkler destekliyor. Sergiyi oralara kadar götürüyorum.
Bu sorun sadece Türkiye’de mi?
Hayır, her yerde var. Gelişmiş ülkelere giden göçmenler 14, 15 yaşlarındaki çocukları evlendiriyorlar.
Küçük yaşta evlenmiş birisi için ne önerirsiniz?
Herkesin içinde bir yetenek var. Yeter ki o yeteneği dışarıya çıkarabilsinler. Okumanın yaşı yok. Biraz tembel olabilirim ama sınavlara giriyorum. Ben vazgeçmiyorum. Onlar da yapabilirler. Kendilerini güçlü hissederler. Ben artık evlendim çocuğum, torunum oldu artık evimde oturmalıyım dememeliler. Arkadaşlarım hep imrenirler bana.
Projenin bir sonraki aşaması ne olacak?
Bu projenin 43 temsilcisi var. Projemizle ilgili tiyatromuz, kısa filmimiz, belgeselimiz var. Şu an bana sinema filmi için teklif geliyor. Ama şu an düşünmüyorum, hazır değilim.
Çocuk gelinler ile ilgili araştırma yaptım dediniz. Bu araştırma sonucunda nelere ulaştınız?
Çocuk gelinlere hayır projemizdeki amacımız kız çocuklarımızın evliliğe değil de eğitime yönlendirilmesi. Bunu da yapmış olduğumuz sergilerle belirtmiş olduk. 11 tane sergi yaptık. Tekrar Kıbrıs’ta ve Eskişehir’de bir sergimiz olacak. Her iki aya bir sergi açarak devam edeceğiz.
Eğitim düzeyinin yükselmesiyle sorun çözümlenebilir mi?
Bu sorun sadece Türkiye’de yok. Eğitim seviyesinin yüksek olduğu yerlerde bu oran daha düşük. Bir araştırmaya göre dünya genelinde 700 milyon çocuk yaşta evlilik yapıldığı tespit edilmiş. 2050 yılında 1 milyar 200 milyona çıkacağı tespit ediliyor. Küçük yaşta evlilikler azalacağı yerde çoğalıyor. Araştırmalarımıza göre 2014 -2016 yılları arasında Türkiye’de 16 yaşını doldurmuş 236 bin kişi mahkeme kararıyla evlenmiş. İzin almadan evlenenlerin sayısı buna dahil değil. Bilim adamları sebeplerini araştırıyor. 5 tane sebep tespit ediyorlar. Bunlar; sosyo ekonomik gerçekler, gelenek görenek ve dini inançların yanlış anlaşılması, eğitimsizlik, aile içi şiddet ve diğer sebepler.( taciz tecavüz vs.) Amacımız yapmış olduğumuz etkinliklerle konuya dikkat çekmek ve aileleri bilinçlendirmek. Devlet gereken yasaları çıkarttı yalnız bunlar yeterli değil. Özellikle kırsal kesimlerde bu evlilikler devam ediyor. Doğuda yüzde oranı fazla olmasına rağmen Ege Bölgesinde dahi bu olaylar gerçekleşiyor. Sergilerimiz devam ediyor. Türkiye’den ve bazı dış ülkelerden gelen sanatçılarla büyük bir karma resim sergisi de yapmak istiyoruz.